Việc áp dụng thuế chống bán phá giá đường sớm sẽ giúp các doanh nghiệp mía đường bán được hàng và có lãi.
Tuy nhiên, yếu tố nhà đầu tư cần quan tâm là nguồn mía tồn kho nào sẽ được hưởng lợi từ giá đường trong nước theo chính sách thương mại của Nhà nước để hỗ trợ ngành mía đường.
Thiếu sự cạnh tranh
Từ 1/1/2020, ngành mía đường trong nước liên tục gặp khó sau khi gia nhập Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA). Sau khi thực hiện ATIGA, Việt Nam đã dỡ bỏ hàng rào thuế quan và hạn ngạch đối với đường nhập khẩu từ các nước ASEAN. Đây có thể coi là một bất lợi do ngành mía đường Việt Nam thiếu khả năng cạnh tranh so với các nước, đặc biệt là với Thái Lan.
Vụ gieo sạ năm 2020 và 2021 có sản lượng mía thấp nhất trong 20 năm qua, với diện tích trồng mía giảm gần một nửa. Theo thống kê của Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA), trong tổng số 41 nhà máy đường trên cả nước, hiện chỉ còn 26 nhà máy đang hoạt động. Ở một số địa phương năm nay, người dân còn bỏ không trồng mía hoặc không quan tâm chăm sóc dẫn đến năng suất, chất lượng mía giảm.
Ảnh: Unsplash
Nguyên nhân là do yếu tố thời tiết xấu, giá đường các vụ trước xuống thấp do cạnh tranh gay gắt từ đường giá rẻ từ Thái Lan, cũng như cạnh tranh từ đường nhập lậu. Mặc dù Bộ Công Thương đã ban hành các biện pháp chống tham nhũng đối với đường Thái Lan nhưng thực tế vẫn diễn ra phổ biến.
Khi thiếu mía nguyên liệu sẽ dẫn đến tình trạng cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp sản xuất đường, phá vỡ mối liên kết giữa nhà máy đường và nông dân trồng mía, từ đó gây bất ổn cho sự phát triển của ngành mía đường. Thực tế, ngành mía đường Việt Nam đã chịu sức ép từ Thái Lan trước khi ATIGA có hiệu lực. Cụ thể, từ năm 2018 đến nay, ngành mía đường trong nước chịu thiệt hại lớn do sức ép từ đường Thái Lan bán phá giá, buôn lậu, gian lận thương mại.
Sau 5 tháng điều tra, Bộ Công Thương đã đánh giá thiệt hại đối với ngành đường trong nước vào tháng 2/2021 và áp mức chống bán phá giá tạm thời là 48,88% đối với đường từ Thái Lan. Đến tháng 6/2021, Bộ Công Thương chính thức áp thuế chống bán phá giá 42,99% và thuế chống trợ cấp 4,65%. Tổng hai loại thuế này là 47,64 phần trăm, có hiệu lực ngay sau thời gian áp dụng. Tuy nhiên, sau khi áp mức thuế trên, đường Thái Lan đã trốn thuế bằng cách chuyển đường có xuất xứ từ Thái Lan sang các nước ASEAN như Lào, Campuchia, Indonesia, Malaysia, Myanmar.
Vào tháng 9 năm 2021, Bộ Công Thương đã điều tra vụ gian lận thương mại này và kết luận rằng đường nhập khẩu từ các nước ASEAN có thể trốn thuế, gây thiệt hại rõ ràng cho ngành đường trong nước. Đây là quyết định được các doanh nghiệp mía đường trong nước rất quan tâm và mong Bộ Công Thương công bố kết quả, cũng như mức thuế chống bán phá giá đối với đường nhập khẩu từ các nước ASEAN có tên trên.
Theo lãnh đạo doanh nghiệp mía đường, việc nhanh chóng áp thuế sẽ tạo sự công bằng cho doanh nghiệp trong nước và bảo vệ họ khỏi nạn trốn thuế, đường nhập lậu. Trước mắt sẽ giúp các doanh nghiệp mía đường có lãi. Về lâu dài, nó sẽ giúp khôi phục lại diện tích mía của Việt Nam đã bị suy giảm.
Do đó, diễn biến giá đường trong nước phụ thuộc rất nhiều vào chính sách phòng vệ thương mại của Chính phủ nhằm hỗ trợ ngành mía đường. Nguyên nhân là do nguồn cung dồi dào từ nhập khẩu chính ngạch và nhập lậu khiến doanh nghiệp khó bán dưới giá vốn. Giá đường hiện đã giảm 8% đến thậm chí 10% so với mức đỉnh vào quý 3 năm 2021 và giảm 3% so với quý 2 xuống khoảng 17.250 đồng đến 17.700 đồng một kg theo giá xuất xưởng.
Một số cổ phiếu được hưởng lợi
Bên cạnh tác động đến thị trường chung, khó khăn trên cũng là nguyên nhân khiến cổ phiếu sụt giảm mạnh trong thời gian gần đây. Theo thống kê, 3 cổ phiếu đại diện cho ngành mía đường trên thị trường chứng khoán hôm nay là Công ty Cổ phần Thành Thành Công Biên Hòa (SBT), Công ty Cổ phần Đường Quảng Ngãi (QNS) và Công ty Cổ phần Đường Lam Sơn (LSS) đều ghi nhận mức giảm 20% đến 50%.
Vì vậy, không chỉ doanh nghiệp mía đường mà các nhà đầu tư đang nắm giữ cổ phiếu ngành đường đang đếm ngày để Bộ Công Thương áp thuế bảo hộ ngành mía đường trong nước. Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương đã dự thảo kết luận điều tra việc áp dụng biện pháp chống trốn áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại đối với một số mặt hàng mía đường và sẽ sớm trình Bộ Chính trị xem xét, chờ quyết định.
Trong khi chờ Bộ quyết định, nhiều doanh nghiệp đang phải dùng đến việc găm hàng. Lượng đường tồn kho hiện tại khoảng 370.000 tấn, chỉ đủ đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong khoảng hai tháng. Doanh nghiệp tồn kho thấp trái ngược với doanh nghiệp găm đường, cho thấy không phải doanh nghiệp nào cũng được hưởng lợi từ thuế bảo hộ ngành mía đường. Theo dự báo, sản xuất không thể phục hồi trong năm 2022, thậm chí đến năm 2023 do diện tích nguyên liệu giảm mạnh.
Biện pháp chống bán phá giá sẽ giúp các doanh nghiệp có tỷ lệ tự chủ cao về vùng nguyên liệu như Công ty Cổ phần Thành Thành Công - Biên Hòa (SBT). Đây là doanh nghiệp hàng đầu trong ngành mía đường, chiếm 46% thị phần cả nước. Theo thống kê của Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA), số nhà máy đang hoạt động toàn ngành hiện nay vẫn là 26 trong tổng số 41 nhà máy, nhưng SBT đóng góp tới 9 nhà máy với tổng công suất 4.180 tấn đường/ngày.
SBT cũng mở rộng diện tích trồng mía giúp giữ vững vị thế dẫn đầu ngành mía đường Việt Nam. Doanh nghiệp SBT hiện sở hữu 66.000 ha diện tích canh tác tại 3 nước Việt Nam, Lào, Campuchia. Mục tiêu của công ty là mở rộng diện tích canh tác tại Úc lên 20.000 ha vào năm 2025, vì Úc là quốc gia có năng suất mía cao nhất thế giới.
Hai cổ phiếu QNS và LSS không được kỳ vọng nhiều khi các biện pháp chống bán phá giá được áp dụng. Cụ thể, QNS là cổ phiếu mía đường niêm yết có giá cao nhất ngành và hiện giao dịch trên 40.000 đồng/cổ phiếu. Tuy nhiên, sản phẩm kinh doanh chính của doanh nghiệp này là sữa đậu nành, chiếm 20% doanh thu và 15% lợi nhuận. Do đó, kết quả kinh doanh của QNS chịu ảnh hưởng chủ yếu từ mảng sữa đậu nành. LSS có quy mô sản xuất nhỏ nên không bị ảnh hưởng nhiều bởi những khó khăn trên.
(SGGP/Saigon Investment)